Limes in Nederland
Langs de Rijn
In Nederland liep de noordelijke grens van het Romeinse rijk vanaf ongeveer 50 n.Chr. langs de Rijn (nu de Oude Rijn, Kromme Rijn en Nederrijn). De grenslijn is in het Nederlandse gebied ruim 150 kilometer lang en loopt van Katwijk aan Zee tot aan Spijk (bij Tolkamer) naar Xanten. In Duitsland loopt het deel van de Neder-Germaanse Limes nog zo'n 250 kilometer door, tot aan Remagen, voorbij Bonn.
Romeinse legerkampen werden in de loop der tijd vervangen door tientallen forten en versterkingen (castella). De castella lagen op ongeveer twee uur loopafstand van elkaar en er ontstond een uitgebreide, goed onderhouden infrastructuur die de forten met elkaar verbond. Sommige forten verdwenen even, bijvoorbeeld tijdens de Bataafse Opstand (69-70) toen ze in vlammen opgingen, maar werden daarna weer herbouwd. Rond 200 verschenen de eerste versterkingen gemaakt van steen. Om de castella heen ontstonden dorpjes (vici) en steden.
Geen harde grens
De Limes zelf maar ook het gebied rondom was geen niemandsland, maar juist een levendige plek waar veel gebeurde. De grens kende meer dan genoeg doorgangen om uitwisselingen van goederen en cultuur tussen Romeinen en andere in het gebied wonende volken, zoals de Bataven en Friezen, mogelijk te maken. Maar in de 3e eeuw n.Chr. raakt de Limes steeds meer in verval. Ondanks Romeinse pogingen om de grens in stand te houden dringen verschillende volken zoals de Franken steeds vaker het Romeinse Rijk binnen, wat uiteindelijk leidt tot het terugtrekken van de Romeinen.
Wat is er over van de Limes?
Omdat de Limes in Nederland niet een doorlopende muur was maar vele verschijningsvormen kende, is de grens vandaag de dag niet altijd makkelijk terug te vinden. Wél heeft de concentratie van activiteit rond de grens een rijkdom aan archeologisch materiaal in de bodem achtergelaten. In de afgelopen twee eeuwen hebben er verschillende opgravingen en onderzoeken plaats gevonden. Zo is er, stukje bij beetje, een beeld ontstaan van hoe de grens er uit heeft gezien in Nederland. Water speelde hierbij een belangrijke rol (lees hier verder). Daarnaast is ontdekt waar verschillende castella, wachttorens en legerplaatsen stonden, mede dankzij de Peutingerkaart. De Peutingerkaart is een reproductie van een oude Romeinse reiskaart met daarop namen van en de afstanden tussen verschillende castella. Maar ook ontdekten onderzoekers meer over de handel en bijvoorbeeld eet- en leefgewoonten van bewoners van het limesgebied in Nederland.
Leuk om te weten is dat sommige van de castella en legerplaatsen voortleven in de namen en locaties van Nederlandse plekken. Denk aan de Romeinse plaats Albaniana, het huidige Alphen aan den Rijn, Fort Fectio, het huidige Vechten of aan Nijmegen, waar de Romeinen een grote legerplaats (castra) bouwden. Onder het Domplein in Utrecht, het middelpunt van de huidige stad, is castellum Trajectum te vinden. Sporen van de Limes zijn er meer dan je denkt!
Ontdek de Limes
-
Restauratie Zwammerdamschepen
Restauratie Zwammerdamschepen
Archeonlaan 1
2408 ZB Alphen aan den Rijn
